KRISHNAMURTI: LEVEN ZONDER GEWELD 

  DE WAARNEMER EN HET WAARGENOMENE  

De vraag is dus: kan de geest zichzelf bevrijden van conditionering?

Ik weet niet of je het ooit geprobeerd hebt, er heel diep op in bent gegaan, niet alleen op bewust niveau, maar ook wat betreft de diepere lagen van het bewustzijn.

Bestaat er eigenlijk een scheiding tussen deze twee?

Of is het een beweging, waarbij we ons alleen maar bewust zijn van de beweging aan de oppervlakte, die geconditioneerd is zich aan te passen aan de eisen van een bepaalde cultuur of maatschappij.

We zeiden het gisteren al: we luisteren niet alleen maar naar een reeks woorden, want dat heeft geen enkele zin.

Maar door deelgenoot te worden van wat er gezegd wordt, er in te delen, samen te werken, zul je voor jezelf ontdekken hoe je naar deze totale beweging moet kijken zonder scheiding, zonder verdeeldheid.

Want waar enige vorm van verdeeldheid is, raciaal, of een verdeling in tegenstellingen, het 'ik' en het 'niet ik', 'het hoger zelf' en het 'lager zelf' enz. - zal onvermijdelijk conflict ontstaan.

Conflict is verspilling van energie en om alles te begrijpen waarover we spreken heb je een heleboel energie nodig.

Hoe kan de geest die zo geconditioneerd is, zichzelf waarnemen, zonder een onderscheid te maken tussen de waarnemer en het waargenomene?

De ruimte tussen de waarnemer en het waargenomene, de afstand, het tijdsinterval, is een contractie en de essentie van gescheidenheid zelf.

Als de waarnemer zich daarom van het waargenomene afzondert, treedt hij niet alleen op als censor, maar schept hij eveneens deze dualiteit en daardoor conflict.

Kan de geest zichzelf dus waarnemen zonder de scheiding tussen de waarnemer en het waargenomene?

Begrijp je het probleem?

Als je ziet dat je jaloers, afgunstig bent, - wat iets heel gewoons is - en je je hiervan bewust bent, is er altijd de waarnemer die zegt, 'Ik mag niet jaloers zijn.'

Of de waarnemer geeft een verklaring voor zijn jaloezie, rechtvaardigt het, of niet soms?

Je hebt de waarnemer en het waargenomene; de eerste neemt jaloezie waar als iets dat los van hem staat en probeert het te controleren, kwijt te raken; vandaar dat er conflict ontstaat tussen de waarnemer en het waargenomene.

De waarnemer is een van de vele fragmenten waaruit we zijn opgebouwd. Communiceren wij met elkaar?

Weet je wat communiceren betekent?

Het betekent samen delen, niet alleen verbaal begrijpen of intellectueel zien waar het omgaat.

Intellectueel kan er niets worden begrepen; vooral als we ons bezig gaan houden met grote menselijke problemen.

Als je de waarheid dus echt begrijpt, dat scheiding in welke vorm dan ook onvermijdelijk tot conflict leidt, zul je inzien, dat het verspilling van energie is, waardoor verwringing, gewelddadigheid en al die andere dingen die voortvloeien uit conflict, ontstaan.

Als je dit echt begrijpt - niet verbaal maar feitelijk - zul je ontdekken hoe je kunt waarnemen zonder het tijdsinterval en de ruimte tussen de waarnemer en het waargenomene; je zult ontdekken hoe je de conditioneringen, de gewelddadigheid, de onderdrukking, de wreedheid, de verschrikkelijke dingen die zich in de wereld en in jezelf afspelen, kunt waarnemen.

Doe je het terwijl we aan het praten zijn?

Zegt niet 'ja', want het is een van de moeilijkste dingen om waar te nemen, zonder de waarnemer, zonder degene die verwoordt, zonder die vol zit met kennis, het verleden, zonder de ruimte tussen de waarnemer en het waargenomene.

Doe het - kijk naar een boom, een wolf, de schoonheid van de lente, een nieuw blad - en je zult zien hoe bijzonder het is.

Maar je zult ook zien dat je de boom nooit eerder hebt gezien, nooit! Als je waarneemt, kijk je altijd door middel van een voorstelling.

Je hebt een voorstelling, in de vorm van kennis als je naar een boom of naar je vrouw of je man kijkt; je hebt een voorstelling hoe hij of zij is, die je in de loop van twintig, dertig of veertig jaar hebt opgebouwd.

De ene voorstelling kijkt dus naar de andere en deze voorstellingen hebben hun eigen relaties; hierdoor bestaan er geen werkelijke relaties.

Herken je dit elementaire feit, dat we bijna alles in het leven met een bepaalde voorstelling, een vooroordeel, een vooropgezet idee bekijken.

We kijken nooit met frisse ogen, onze geest is nooit jong.

We moeten onszelf waaarnemen - we zijn een deel van geweld - en dit eindeloos zoeken naar genot en de daarmee samenhangende angsten, frustraties, met de kwelling van eenzaamheid en het gebrek aan liefde, de wanhoop.

Om naar deze hele structuur van jezelf zonder waarnemer te kunnen kijken, om het zonder enige vertekening, zonder enig vooroordeel, veroordeling of afkeuring te zien - wat allemaal de beweging van de waarnemer is, van het 'ik' en het 'niet ik' - is de hoogste vorm van discipline noodzakelijk.

We gebruiken het woord 'discipline' niet in de zin van conformisme of dwang - niet in de zin van discipline die op straf en beloning is gebaseerd.

Om wat dat ook te kunnen waarnemen - je vrouw, je buurman of een wolk - moet de geest uiterst gevoelig zijn; dit waarnemen brengt haar eigen discipline voort, die niet conformistisch is.

Daarom is de hoogste vorm van discipline geen discipline.

Het zonder scheiding waarnemen van gewelddadigheid, zonder de waarnemer, het zien van de conditioneringen, de structuur van geloof, meningen, vooroordelen, zien hoe je bent, betekent zien 'wat is'.

Als je het waarneemt en er een scheiding is zeg je, 'het is niet mogelijk om te veranderen.'

De mens heeft duizenden jaren zo geleefd en jij gaat ermee door. Beweren 'Het is niet mogelijk' neemt je energie weg.

Alleen als je ziet wat in de hoogste vorm mogelijk is, heb je energie in overvloed.

Je moet dus feitelijk waarnemen 'wat is', niet de voorstelling die je hebt omtrent 'wat is', maar hoe je feitelijk bent; zonder ooit te zeggen het is 'afschuwelijk' of 'heel goed'.

Je weet alleen hoe je bent door vergelijking.

Je zegt, 'Ik ben sloom,' vergeleken met iemand die heel intelligent, heel actief is.

Heb je ooit geprobeerd te leven zonder jezelf met iemand of iets te vergelijken?

Wat ben je dan?

Wat je dan bent is 'wat is'.

Je kunt eraan ontstijgen, ontdekken wat waarheid is.

Het vraagstuk van hoe de geest kan worden bevrijd van conditioneringen staat dus in direct verband met de manier je geest waarneemt.