GESPREKKEN MET KRISHNAMURTI 

  DE TIJD IN ONWERKELIJK  

Vraag: Wat is dus eigenlijk mutatie?

Antwoord: U vraagt: 'wat is dus eigenlijk mutatie?'

Maar zegt u mij eerst eens of dit gesprek zich tot nu toe slechts op een intellectueel niveau heeft afgespeeld, of we alleen maar voor ons genoegen met intellectuele begrippen hebben gespeeld; of we verheugd waren over het formuleren van een paar paradoxen, of dat we ons met werkelijke feiten hebben bezig gehouden.

Zien u en ik werkelijk de noodzakelijkheid van een radicale verandering van onze hele Psychologische structuur?

Als dat zo is, hebben we dan werkelijk alles wat de mutatie belemmert onder het oog gezien?

Hebben we deze belemmeringen tot in de grond verworpen of afgewezen, omdat we hun werking hebben doorzien, of hebben we ons laten leiden door een woordenspel?

Vraag: Neen, ik geloof, dat we werkelijk op reis zijn en ook werkelijk ongekende gebieden van onze geest verkennen.

Wij, u en ik, denken op dit ogenblik samen en het is absoluut een feit dat we deze obstakels, waarover we het hadden en die we al reizende ontmoetten, nu zien en terzijde hebben geschoven.

En er is geen reden, dat ze ooit weer terug zullen komen.

Ik weet hoe mijn lezers hierop zullen reageren.

Ik vermoed, dat sommigen dit alles zullen verwerpen als pure nonsens. Anderen zullen dit, in een gemakkelijke stoel gezeten, lezen zoals het verslag van een ontdekkingsreis, met alle bijbehorende avonturen leest, zonder dat men er zelf deel aan heeft.

Maar ik geloof dat er toch ook wel anderen serieus genoeg zijn om er op in te gaan en daadwerkelijk het risico van deze reis te nemen.

Maar, als ik mag, zou ik u nog een vraag willen stellen.

U spreekt over de totaliteit van het bewustzijn, of van de geest en ik moet u eerlijk bekennen, dat ik niet zou weten op welke wijze ik zou kunnen bepalen of ik nu werkelijk met die totaliteit te maken heb.

Hoe en wanneer heb ik te doen met die totaliteit?

Hoe dieper ik kom, hoe duidelijker ik zie, dat er geen leven bestaat, dat niet geconditioneerd is.

De oorsprong van het ene is tegelijk de oorsprong van het andere. Zoals de oorsprong van het leven buiten het bereik van mijn bewustzijn ligt, zo heeft ook mijn bewustzijn geen voorstelling van zijn eigen oorsprong.

Antwoord: Ik begrijp uw vraag.

Mutatie kan alleen plaats vinden, wanneer zich binnen de nog onverkende lagen van het bewustzijn een totale uitbarsting voltrekt.

Vraag: Het spijt me, maar dit antwoord brengt voor mij niet veel licht in de kwestie.

Ik vraag me af, hoe ik mij bewust kan zijn of zulk explosie al of niet plaats vindt, want ik weet nu immers, dat het niet op het gebied van de ervaring kan liggen.

Bewustzijn, leven en voortduren schijnen een en hetzelfde te zijn en ik kan niet onderscheiden of ze een oorsprong hebben of dat ze die juist niet hebben.

Wanneer u het woord explosie gebruikt, bedoelt u de vernietiging in mij van alle voortduren.

Wat is het, dat in staat is het voortduren te niet te doen, zonder dat tegelijkertijd het leven wordt vernietigd? (Ik bedoel hier natuurlijk het psychologische leven).

En is zulk een explosie binnen in de kern van de geconditioneerdheid mogelijk?

Antwoord: Die explosie in de kern - of liever, binnen in de wortel - van al dat wat geconditioneerd is, is mogelijk en noodzakelijk.

Dat is het juist wat ik mutatie noem.

Vraag: En hoe komt die tot stand?

Antwoord: Sterf dan ten opzichte van het voortduren.

Sterf ten opzichte van het denkbeeld tijd, d.w.z. van verleden, heden en toekomst.

Vraag: Ik ben hiertoe nu onmiddellijk bereid.

Maar op welke wijze sterft men?

Er zijn vele manieren om te sterven.

Er zijn wijzen van sterven, die vrucht dragen, maar ook andere, die onvruchtbaar zijn.

Er bestaat een dood van wederopstanding en een dood van verval.

Soms is er sprake van een intelligente dood, soms is het alleen verdorren.

Antwoord: Sterven ten opzichte van het voortduren is het zien van de waarheid omtrent de tijd.

Sterf ten opzichte van symbolen, sterf ten opzichte van woorden, want die zijn allen factoren van bederf.

Sterf, zoals ik al zei, ten opzichte van alle afstand, die geschapen is tussen wat u werkelijk bent en het ideaal.

Sterf ten opzichte van uw psychologische structuur, die een product is van psychologische tijd.

De tijd is onwerkelijk.

Vraag: Dit kan ik wel ongeveer volgen.

Het is bij dergelijke dingen van vitaal belang niet vast te houden aan illusies.

Maar u heeft mijn vraag niet beantwoord: hoe kan ik werkelijk, feitelijk en volkomen zeker weten, dat die explosie in mij heeft plaats gehad?

Antwoord: Om dat te begrijpen moet er geen scheiding zijn tussen de waarnemer en dat wat waargenomen wordt.

Die scheiding is de bron van wat men ervaren noemt en we hebben gezien, dat het typerende van ervaring is: niet met de werkelijkheid te leven maar met het beeld, het woord.

Wanneer u de vraag stelt: 'hoe kan ik weten, dat die explosie heeft plaats gehad?'.

Beschouwt u het idee van een explosie; u houdt zich niet bezig met het feitelijke gebeuren.

Uw vraag is verkeerd.

Die veronderstelt een afstand tussen de waarnemer en dat, wat waargenomen wordt.

U bent - al zult u dat misschien tegenover uzelf niet willen erkennen - op zoek naar interesse, levende ervaring.

Maar alle ervaring, van welke aard ook, is het resultaat van de scheiding tussen de waarnemer en dat wat waargenomen wordt, tussen de denker en de gedachte en is daarom een toestand van tegenstrijdigheid, een toestand van conflict.

Juist in die conflictsituatie vraagt men: 'hoe kan ik weten, of de explosie heeft plaats gehad?'

Dus - probeer niet te weten te komen of er een explosie is of niet, maar kijk of de afstand tussen de waarnemer en het waargenomene opgehouden heeft te bestaan.

De vraag is dus: 'hoe moet ik kijken, hoe moet ik luisteren?'

Als de waarneming uitstijgt boven het niveau van woorden - als de bloem wordt bekeken boven het niveau der botanische kennis - en men komt niet tussenbeide met woorden, met hun ontelbare associaties - dan is er een manier van zien, waarbij de waarnemer niet langer bestaat; een wijze van zien zonder vergelijking, zonder oordeel, zonder veroordelen of aanvaarden.

Dan vraagt men niet: 'hoe kan ik dat, wat boven de ervaring uitgaat kennen?'

Die explosie nu is mutatie.